ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳನ್ನು ತಿರುಗಿಸಿದರೆ ಅನೇಕ ಮಹಾ ರಾಜವಂಶಗಳು ಈ ನಾಡಿನಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಗುರುತು ಮೂಡಿಸಿವೆ. ಆದರೆ ಇವರಲ್ಲಿ ಸ್ಥಳೀಯ ಮೂಲದ ಮೊದಲ ಕನ್ನಡ ರಾಜವಂಶ ಎಂದರೆ ಕದಂಬರು. ಕ್ರಿ.ಶ. 345ರಲ್ಲಿ ಮಯೂರಶರ್ಮರು ಬನವಾಸಿಯನ್ನು ತಮ್ಮ ರಾಜಧಾನಿಯನ್ನಾಗಿ ಮಾಡಿಕೊಂಡು ಕದಂಬ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು. ಈ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆ, ಸಂಸ್ಕೃತಿ, ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತದ ಹೊಸ ಯುಗವನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿತು.
ರಾಜ್ಯ ಸ್ಥಾಪನೆ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆ
ತಲಗುಂದ ಶಾಸನದ ಪ್ರಕಾರ, ಮಯೂರಶರ್ಮರು ಮೂಲತಃ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು. ಅವರು ವೇದಾಭ್ಯಾಸಕ್ಕಾಗಿ ಕಂಚಿಗೆ (ಪಲ್ಲವ ರಾಜಧಾನಿಗೆ) ತೆರಳಿದರು. ಅಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲವರ ಅಧಿಕಾರಿಗಳಿಂದ ಅವಮಾನ ಅನುಭವಿಸಿದ ನಂತರ, ತಮ್ಮ ಧೈರ್ಯ ಮತ್ತು ಯೋಧಸಾಮರ್ಥ್ಯದಿಂದ ಬನವಾಸಿಯ ಕಾಡು ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಪಲ್ಲವರ ವಿರುದ್ಧ ಬಂಡೆತ್ತಿ, ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯವನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿದರು.
ರಾಜ್ಯವನ್ನು “ಮಂಡಲ” (ಪ್ರಾಂತ್ಯ), “ವಿಷಯ” (ಜಿಲ್ಲೆ), “ಮಹಾಗ್ರಾಮ” (ತಾಲೂಕು) ಮತ್ತು “ದಶಾಗ್ರಾಮ” (ಹೋಬಳಿ) ಗಳಾಗಿ ವಿಭಜಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರತಿ ವಿಭಾಗದ ಮೇಲೂ ಅಧಿಕಾರಿಗಳನ್ನು ನೇಮಿಸಲಾಗಿತ್ತು. ಪ್ರಧಾನ ಮಂತ್ರಿ (ಪ್ರಧಾನ), ಸೇನಾಧಿಪತಿ (ಸೇನಾನಾಯಕ), ಧರ್ಮಾಧ್ಯಕ್ಷ, ಖಜಾಂಚಿ, ನ್ಯಾಯಾಧೀಶ ಮುಂತಾದ ಹುದ್ದೆಗಳು ಆಡಳಿತ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಭಾಗವಾಗಿದ್ದವು. ರಾಜಕುಮಾರರು ಮತ್ತು ರಾಜಕುಮಾರಿಯರನ್ನು ಕೂಡಾ ಪ್ರಾಂತ್ಯ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ನೇಮಿಸುವ ಪರಿಪಾಟಿತ್ತು. ಇದು ಆಡಳಿತ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಕುಟುಂಬದ ನೇರ ಪಾಲ್ಗೊಳ್ಳುವಿಕೆಯನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತದೆ.
ಕದಂಬರ ಹೆಜ್ಜೆ ಗುರುತು ಶಿಶಿಲದತ್ತ...
ಡಾಕ್ಯುಮೆಂಟರಿ ಲಿಂಕ್: [https://shorturl.at/nLJX4]
ಸಮಾಜ ಮತ್ತು ಜೀವನಶೈಲಿ
ಕದಂಬ ಯುಗದ ಸಮಾಜವು ವರ್ಣವ್ಯವಸ್ಥೆಯ ಮೇಲಾಗಿದ್ದರೂ ಸಹಾನುಭೂತಿಯುತವಾಗಿತ್ತು. ಬ್ರಾಹ್ಮಣರು ಮತ್ತು ಕ್ಷತ್ರಿಯರು ಮೇಲ್ವರ್ಗದಲ್ಲಿದ್ದರು, ಆದರೆ ಕೃಷಿಕರು ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು ಸಹ ಪ್ರಭಾವಿ ವರ್ಗಗಳಾಗಿದ್ದರು. ವೀರಮರಣ ಹೊಂದಿದ ಯೋಧರ ಸ್ಮರಣಾರ್ಥವಾಗಿ ವೀರಗಲ್ಲುಗಳನ್ನು (Hero Stones) ಸ್ಥಾಪಿಸುವ ಪರಂಪರೆ ಈ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿತ್ತು. ಕರ್ನಾಟಕದ ವಿವಿಧ ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ 2500 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ವೀರಗಲ್ಲುಗಳು ಪತ್ತೆಯಾಗಿವೆ. ಮಹಿಳೆಯರು ಸಮಾಜದಲ್ಲಿ ಗೌರವ ಪಡೆದಿದ್ದರು. ಕೆಲವು ದಾಖಲೆಗಳು ಮಹಿಳೆಯರು ಧಾರ್ಮಿಕ ದೇಣಿಗೆ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣ ಕಾರ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿರುವುದನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ. ಕ್ರೀಡೆ ಮತ್ತು ದೇಹಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೂ ಮಹತ್ವ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಧರ್ಮ ಮತ್ತು ಸಂಸ್ಕೃತಿ
ಮಯೂರಶರ್ಮರು ವೇದಿಕ ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದ ನಂಬಿಕೆ ಹೊಂದಿದವರಾಗಿದ್ದರು. ನಂತರದ ರಾಜರು ಶೈವ, ವೈಷ್ಣವ, ಜೈನ ಹಾಗೂ ಬೌದ್ಧ ಧರ್ಮಗಳಿಗೂ ಆಶ್ರಯ ನೀಡಿದರು. ಬನವಾಸಿಯ ಮಧುಕೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ ಇವರ ಧಾರ್ಮಿಕ ನಿಷ್ಠೆಯ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಸಾಕ್ಷಿ. ಈ ದೇವಾಲಯವು ಕದಂಬ ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ವೈಭವವನ್ನು ಪ್ರತಿಬಿಂಬಿಸುತ್ತದೆ. ಅಲ್ಲದೆ ಕದಂಬರು ಹಲಸಿ, ಗೋವಾ, ಮಂಗಳೂರು ಹಾಗೂ ಬೇಲಗಾವಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಜೈನ ಬಸಾದಿಗಳು ಮತ್ತು ದೇವಾಲಯಗಳಿಗೂ ದೇಣಿಗೆ ನೀಡಿದರು. ಕದಂಬರು ಧಾರ್ಮಿಕ ಸಹಿಷ್ಣುತೆ ಹಾಗೂ ವಿದ್ಯಾ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದ ಪರಿಪಾಲಕರು ಎಂದು ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳು ಸೂಚಿಸುತ್ತವೆ.
ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಕಲೆ
ಕದಂಬ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣುವ ಪಿರಮಿಡ್ ಆಕಾರದ ಶಿಖರವನ್ನು “ಕದಂಬ ಶಿಖರ” ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಶೈಲಿಯು ನಂತರದ ಚಾಳುಕ್ಯ ಮತ್ತು ಹೊಯ್ಸಳ ದೇವಾಲಯ ಶೈಲಿಗಳಿಗೆ ಪ್ರೇರಣೆಯಾಯಿತು. ಹಲಸಿ, ಬನವಾಸಿ, ಗೋವಾ ಮತ್ತು ದೋಡ್ಡಗದ್ದವಳ್ಳಿ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕದಂಬ ಶೈಲಿಯ ದೇವಾಲಯಗಳು ಇಂದಿಗೂ ಕಾಣಸಿಗುತ್ತವೆ. ಈ ದೇವಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಕಲ್ಲಿನ ಕುಡಿಯ ಶಿಲ್ಪ, ಜಾಲಿ ಕಿಟಕಿಗಳು, ಮತ್ತು ಶಿಲಾಶಾಸನಗಳ ಲಿಪಿಗಳು ಆ ಕಾಲದ ಕಲೆ ಮತ್ತು ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪದ ಉನ್ನತ ಮಟ್ಟವನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.
ಭಾಷೆ ಮತ್ತು ಸಾಹಿತ್ಯ
ಕದಂಬರು ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಯ ರಾಜ್ಯಕೀಯೀಕರಣಕ್ಕೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಪೂರಕವಾದರು. ಹಿಂದಿನ ರಾಜವಂಶಗಳು ಪ್ರಾಕೃತ ಅಥವಾ ಸಂಸ್ಕೃತವನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರೆ, ಕದಂಬರು ಕನ್ನಡವನ್ನು ಆಡಳಿತ ಭಾಷೆಯಾಗಿ ಬಳಸಿದರು. ಹಾಲ್ಮಿಡಿ ಶಿಲಾಶಾಸನ (ಕ್ರಿ.ಶ. 450) ಹಾಗೂ ತಲಗುಂದ ಶಾಸನ ಕನ್ನಡದ ಪ್ರಾರಂಭಿಕ ದಾಖಲೆಗಳಾಗಿವೆ. ಈ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಸಂಸ್ಕೃತ ಮತ್ತು ಕನ್ನಡ ಎರಡೂ ಭಾಷೆಗಳು ಬಳಕೆಯಲ್ಲಿದ್ದರೂ, ಕನ್ನಡದ ಪಾತ್ರ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿದೆ. ಇವರು ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದ ನಾಣ್ಯಗಳ ಮೇಲೆಯೂ ಕನ್ನಡ ಲಿಪಿ ಅಚ್ಚುಮೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು, ಇದು ಕನ್ನಡದ ಆಡಳಿತ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯತೆಯನ್ನು ಸಾಬೀತುಪಡಿಸುತ್ತದೆ.
ಕದಂಬ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯವು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಾಯ ಆರಂಭಿಸಿದ ಮಹತ್ವದ ರಾಜವಂಶ. ಇವರು ಸ್ಥಳೀಯ ಮೂಲದ ಪ್ರಥಮ ರಾಜವಂಶವಾಗಿದ್ದು, ಕನ್ನಡ ಭಾಷೆಗೆ ಆಡಳಿತ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಮಾನ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು. ಧರ್ಮ, ಕಲೆ, ವಾಸ್ತುಶಿಲ್ಪ ಮತ್ತು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ನೀಡಿದ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹದಿಂದ ಅವರು ಕರ್ನಾಟಕದ ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಪರಂಪರೆಯ ಅಡಿಪಾಯ ಹಾಕಿದರು. ಇವರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ “ಕನ್ನಡ ನಾಡು – ಕನ್ನಡ ನುಡಿ – ಕನ್ನಡ ಸಂಸ್ಕೃತಿ” ಎಂಬ ಪರಿಕಲ್ಪನೆ ಬಲವಾದ ಅಸ್ತಿತ್ವ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು.
-ಗ್ಲೆನ್ ಗುಂಪಾಲಜೆ .
ಸಂ. ಕದಂಬ ಪತ್ರಿಕೆ
